Africa is in my soul - Shirley Serno
Africa is in my soul - Shirley Serno
Er is een Afrikaanse gezegde dat luidt, ‘If you don’t know where you’re going, remember where you came from’.
Deze woorden kwamen onverwacht terug toen ik vanmorgen kennismaakte met een van de meeste moedige vrouwen die er is. Suzanne deelde haar tumultueuze verhaal over haar leven in Zuid-Afrika. Zij was hoofd van de juridisch afdeling van Eskom. Eskom voorziet stroom voor zuidelijk Afrika. Toen zij merkte dat er miljarden verdwenen, trok zij aan de bel. Haar werd 40 miljoen euro aangeboden om haar mond te houden. Uit intense liefde en loyaliteit voor haar land en haar landgenoten sloeg zij dit af. Daarmee begon een periode van bedreigingen, mislukte aanslagen op haar leven en uiteindelijk de beslissing om op 51-jarige leeftijd alles te verkopen, haar leven in haar geliefde Zuid-Afrika voorgoed achter zich te laten en samen met haar dochter te vertrekken naar de Verenigde Staten.
Het luisterde als een film over misdaad en intrige. Ik vond haar verhaal een testament van ongelooflijke moed en kracht doordat zij haar leven riskeerde om op te staan tegen een onrecht van monsterlijk formaat. Terwijl zij sprak, gebeurde er iets in mij dat ik niet had verwacht. Er brak iets open, een oude wond misschien, want ik heb daarna de hele ochtend gehuild.
"De intensiteit waarmee het continent door je heen ademt"
Niet alleen haar pijn raakte mij maar ook wat leek op een echo van een element dat alleen mensen kennen die zijn opgegroeid in Zuid-Afrika. Wanneer je bent opgegroeid in een land dat je zo intens liefhebt en dat in elke vezel van je wezen verweven zit, weerhoudt dit je niet om - ondanks alle pijn, verraad en verlies - alsnog je hart hieraan te geven. Wat veel mensen niet begrijpen als ze nooit in een Afrikaans land hebben gewoond, is de intensiteit waarmee het continent door je heen ademt: de zon zo diep en doordringend dat die niet alleen je huid verwarmt, maar je ziel binnendringt; de ruwheid waarmee het leven zich aandient; de extreme landschappen die je soms adem happend doen achterover slaan.
Africa is in my soul. Het continent tilt je op en slaat je neer, en toch blijf je ernaar verlangen omdat in die extreme rauwe schoonheid een waarheid ligt die je nergens anders vindt. Een waarheid die geworteld is in een onvoorwaardelijke liefde voor het bestaan zelf, een volharding die je telkens opnieuw toelacht zelfs wanneer je wordt vertrapt, vernederd of soms voor dood wordt achtergelaten.
"De potentie tot grootsheid en veerkracht leeft ook in jou"
Het is ook de overweldigende schoonheid van Zuid-Afrika die je steeds weer de moed en kracht geeft om door te gaan. Want wat je om je heen ziet, namelijk de veerkracht in de natuur, is een uiting van wat ook aanwezig is in de mensheid zelf. De potentie tot grootsheid en veerkracht leeft ook in jou. Dit besef maakt het soms des te hartverscheurender wanneer macht, hebzucht en menselijke wreedheid die schoonheid lijken te reduceren tot niets.
Dan is er nog die diepe bijna spirituele verbondenheid met de aarde die ik in mijn 44 jaar nergens anders heb ervaren. Het voelt als een zielsverwantschap met het continent zelf. Het continent laat je woelen. Het houdt je wakker. Het laat je voelen dat je leeft. Juist dat maakt het zo confronterend, omdat je wéét dat het leven verre van perfect was.
Apartheid is officieel in 1990 afgeschaft en als jong meisje heb ik alleen flarden gezien van een systeem dat ik toen niet echt kon begrijpen. Echter, de naweeën van apartheid waren in het dagelijks leven duidelijk voelbaar. Op school ben ik meerdere malen uitgelachen omdat ik er anders dan mijn klasgenoten uitzag. Tijdens mijn bijbaantje als serveerster was ik getuige van een gezin dat weigerde geholpen te worden door een donkere collega. Vervolgens eisten zij een blanke serveerster ervoor in de plaats. Troosteloos was ik toen mijn ouders vertelden dat ik niet mocht studeren terwijl mijn vriendinnen dat wel mochten omdat het land in politieke transitie zat en het non-Zuid-Afrikanen zo goed als onmogelijk werd gemaakt om te blijven. Ik herinner mij een wereld waarin de extremen voortdurend naast elkaar bestonden: natuurschoonheid die je betoverde, maar ook het vuil op straat, de armoede, de scherpe randen van rassenscheiding die overal zichtbaar waren.
"Dat je een beeld hebt vastgehouden dat eerder een droom was dan een herinnering"
Dat is het paradoxale. Je wordt gevormd door zowel de liefde als de littekens. Hoewel je zo diep van het land en de mensen houdt, moet je ook onder ogen zien dat wat je kende nooit helemaal terugkomt. Misschien nog wel het moeilijkste is dat je als volwassene inziet dat je je kindertijd soms mooier hebt onthouden dan zij werkelijk was, dat je een beeld hebt vastgehouden dat eerder een droom was dan een herinnering. Juist het afscheid van dat droombeeld draagt een soort stille rouw in zich, een verlies dat niet scherp snijdt maar juist voortdurend zachtjes aanwezig blijft.
Henning Mankell schreef in Aan de oever van de tijd: “In Afrika vindt je uiteindelijk je eigen identiteit, wanneer je eenmaal de geheime onderstroom hebt gevonden die alle bronnen verbindt.” Die woorden leggen een fundament onder iets wat ik intuïtief altijd heb gevoeld: dat er in Afrika een onzichtbare bedding bestaat, een diepere samenhang die verder reikt dan persoonlijke geschiedenis of individuele pijn.
In dat licht wordt vergeving niet alleen een morele keuze, maar ook een manier om ruimte te maken voor die onderstroom. En dat is precies wat nog steeds in mij voortleeft. Misschien zoek ik buiten het continent, nog altijd naar de ervaring van die onderstroom, naar het deel van mijn identiteit dat onlosmakelijk verbonden blijft met de aarde, de kleuren, de dieren en het ritme van het land dat mij zo heeft gevormd.
@ Shirley Serno is cross cultural coach die op pragmatische wijze anderen begeleidt naar een leven met meer authenticiteit, kracht en moed. Zij gelooft in ‘Leren door te doen’, een goed ontbijt als onmisbare start van de dag en is voorstander van meer dankbaar zijn voor de kleine wonderen van het leven.